چشمها از مهم‌ترین اعضای بدن هستند که آدمی برای به‌دست آوردن بخش اعظم اطلاعات خود از محیط به آنها نیازمند است. در این میان، عده‌ای به‌دلیل نابینایی یا برخی بیماری‌های چشمی نمی‌توانند ببینند و دیگر حواس خود را برای آگاهی از محیط به کار می‌گیرند.
انسان از طریق قرنیه قادر به دیدن است. قرنیه در مرکز و سطح جلویی چشم قرار دارد و مسئول شکست نور ورودی به چشم است.
وقتی قرنیه به اندازه کافی برای گرد نگه داشتن سطح آن قدرت ندارد، همانند مخروط به سمت خارج متمایل می شود که به آن قوز قرنیه می گویند.
این عارضه باعث بروز نقص در بینایی می شود. ناهنجاری های قرنیه بشدت روی دید انسان و انجام فعالیت هایی از قبیل رانندگی، تماشای تلویزیون و حتی کتاب خواندن تأثیر می گذارد.
در مراحل اولیه بیماری، تاری دید و وضوح نداشتن تصاویر ایجاد می شود و فرد حساسیت زیادی نسبت به نور نشان می دهد.
این علائم معمولا اواخر دوره نوجوانی و اوایل بیست سالگی بروز می یابد، ولی فرد در هر سنی ممکن است به این عارضه مبتلا شود. علائم بیماری اغلب از طریق عینک قابل اصلاح نیست.
افزایش حساسیت به نور، بسختی رانندگی کردن در طول شب، مشاهده هاله نور و سایه بخصوص شب هنگام، ایجاد فشار در چشم و سردرد و درد عمومی چشم از دیگر نشانه های این عارضه به شمار می رود. تشخیص قوز قرنیه در مراحل ابتدایی به دلیل اشتراک علائم آن با دیگر ناراحتی های چشمی بسیار دشوار است.
قرنیه چشم افراد مبتلا به قوز قرنیه تغییر شکل می دهد و به جای گرد بودن، مخروطی شکل شده، سطح بیرون زده قرنیه نازک و کمی مواج می شود که به آن آستیگماتیسم نامنظم می گویند.
هر چه بیرون زدگی قرنیه بیشتر باشد، فرد بیشتر از نزدیک بینی رنج می برد، به طوری که تنها اشیای نزدیک را بوضوح مشاهده می کند و هر چیزی که در فاصله دور قرار گیرد، تار می بیند.
قوز قرنیه چگونه ایجاد می شود
محققان، علت اصلی بروز قوز قرنیه را بدرستی نمی دانند؛ ولی این عارضه چشمی، مشکل شایعی نیست و از هر 2000 نفر فقط یک نفر به این بیماری مبتلا می شود.
این مشکل ممکن است زمان بلوغ و اواخر نوجوانی شناسایی شود. محققان در بسیاری از نقاط دنیا مواردی از ابتلا به قوز قرنیه را مشاهده کردند و بر این باورند که نمی توان به منطقه جغرافیایی خاصی اشاره کرد که آنجا شیوع بیشتر باشد.
فیبرهای نازک پروتئینی در چشم که به کلاژن معروف است، به ثابت باقی ماندن قرنیه در جای خود کمک می کند و مانع تورم آن می شود. با ضعیف شدن فیبرهای پروتئینی، آنها دیگر قادر به حفظ حالت طبیعی قرنیه نیستند و باعث بیرون زدگی قرنیه و مخروطی شدن آن می شود.
بررسی های صورت گرفته حاکی است قوز قرنیه ارثی است و ابتلای برخی افراد خانواده به این عارضه چشمی، هشداری برای دیگر اعضا محسوب می شود و آنها باید به علائم هشدار دهنده توجه کنند.
والدینی که صاحب فرزند مبتلا به قوز قرنیه هستند فرزندان دیگر خود را نیز باید برای معاینه بیشتر نزد پزشک ببرند. این بیماری در برخی افراد با مشکلات خاص بیشتر مشاهده می شود؛ به عنوان مثال، مبتلایان به واکنش های حساسیتی بیش از دیگران در معرض ابتلا به قوز قرنیه قرار دارند.
علاوه بر این، برخی عوامل محیطی مانند نور فرابنفش، مالش بیش از حد چشم ها، بروز برخی حساسیت ها و استفاده غیراصولی از لنزهای تماسی در شمار عوامل بروز این بیماری قرار می گیرند.
قوز قرنیه به طور معمول، ابتدا در یک چشم و سپس در چشم دیگر ایجاد می شود. این بیماری اغلب در یک یا هر دو چشم بروز می یابد، ولی احتمال ابتلای هر دو چشم به این عارضه حدود 90 درصد است.
قوز قرنیه امکان تمرکز چشم روی مشاهده اجسام و محیط را بدون استفاده از عینک یا لنزهای تماسی بسیار دشوار کرده، در برخی موارد، بیمار به پیوند قرنیه نیاز پیدا می کند.
درمان قوز قرنیه
قوز قرنیه به دلیل ناهنجاری ای که برای چشم ایجاد می کند، باید بسرعت تحت درمان قرار گیرد، زیرا زندگی فرد را تحت تأثیر قرار می دهد.
درمان های بالینی این عارضه چشمی بسته به شدت بیماری از سوی پزشک انتخاب می شود و موارد متعددی را در برمی گیرد.
درمان این عارضه معمولا با تجویز عینک طبی یا استفاده از لنز تماسی از سوی پزشک آغاز می شود که به منظور اصلاح نزدیک بینی شدید و آستیگماتیسم در مراحل ابتدایی بیماری به کار می رود. در موارد خفیف بیماری، عینک یا لنز تماسی باعث دیدن تصویر واضحی از اشیاء می شود.
با پیشرفت بیماری و تداوم نازک شدن و تغییر شکل قرنیه، عینک و لنزهای معمولی اثری روی بهبود دید بیمار ندارد و پزشکان توصیه می کنند افراد مبتلا به قوز قرنیه از لنزهای تماسی سخت با قابلیت نفوذ گاز استفاده کنند.
هدف از کاربرد چنین لنزهایی، اصلاح آستیگماتیسم نامنظم ایجاد شده بر اثر قوز قرنیه و برقراری دید مناسب و دقیق است.
این لنزهای سخت، سطح نامنظم قرنیه را پوشش می دهند و با تغییر سطح انکساری، عملکرد قرنیه را بهبود می بخشند.
در واقع، لنزهای سخت، دید واضحی ایجاد می کنند اما استفاده از این لنزها کمی دشوار است و کاربران باید مرتب برای معاینه به پزشک مراجعه کرده، از تغییرات ایجاد شده در لنز مطلع شوند و نقایص آن را برطرف کنند.
از روش های دیگر اصلاح قوز قرنیه می توان به شیوه جراحی کاشت حلقه هایی داخل قرنیه اشاره کرد.
جراحان در عمل جراحی 15 تا 20 دقیقه ای اقدام به کاشت حلقه های پلاستیکی زیر سطح چشم و اطراف قرنیه می کنند.
این عمل به صورت سرپایی و در مطب پزشک انجام می شود. بیشتر افرادی که تحت این عمل قرار می گیرند، همچنان باید از عینک یا لنز استفاده کنند.
از درمان های جدیدی که طی سال های اخیر برای درمان قوز قرنیه به کار می رود، استفاده از روش پیوند متقاطع بین رشته های کلاژن قرنیه با استفاده از اشعه ماوراء بنفش و دارویی موسوم به ریبوفلاوین است. روش جدید، روند پیشرفت بیماری را کند می کند و از سوی دیگر، باعث تقویت بافت قرنیه می شود.
برخی تصور می کنند قوز قرنیه را همانند سایر ناراحتی های چشمی می توان با لیزر اصلاح کرد، در صورتی که محققان اعلام کرده اند این کار باعث تشدید بیماری می شود و اثر مثبتی به جا نمی گذارد.
عده ای از پزشکان معتقدند با ابداع روش جدید پیوند متقاطع بین رشته های کلاژن قرنیه، می توان پس از رفع قوز قرنیه، عیوب انکساری چشم را نیز با عمل لیزر برطرف کرد.
پیوند، راه نهایی
گاهی قوز قرنیه تا حدی پیشرفت می کند که هیچ یک از درمان ها راهکار مفیدی برای بهبود شرایط بیماران نخواهد بود. بررسی ها حاکی است بین 15 تا 20 درصد مبتلایان این بیماری در نهایت باید تحت عمل پیوند قرنیه قرار گیرند.
در واقع، پیوند قرنیه زمانی انجام می شود که سطح قرنیه بسیار نازک می شود و همچنین عیوب انکساری چشم با کمک عینک یا انواع لنزهای تجویزی درمان نمی شود.
از سوی دیگر، برخی بیماران چون نمی توانند لنزهای تماسی را تحمل کنند و نیز قرنیه شان زخم می شود، باید تحت عمل پیوند قرار گیرند.
در این عمل، قرنیه ای که دچار برآمدگی و به اصطلاح قوز شده، با قرنیه سالم پیوندی از فرد اهداکننده جایگزین می شود و فرد پس از بهبود، دید طبیعی خواهد داشت.
